آکادمی و موسسه علمی پژوهشی ابن سینا

فرآیند تحلیل داده ها در انجام پایان نامه کیفی 

به منظور تحليل اطلاعات بدست آمده از مصاحبه‌ها از روش تحليل محتوا استفاده می شود. روش تحليل محتوا یکی از روش های کاربردی در عرصه  انجام پایان نامه کیفی محسوب می شود. تحلیل محتوا، روشی است که بر اساس آن می توان ویژگی های زبانی یک متن را به طور واقع بینانه، و منظم شناخت. تفکر بنیادی تحلیل محتوا، قرار دادن اجزای یک متن(کلمات، جملات، پاراگراف ها و امثالهم) در مقولات می باشد. تحلیل محتوا روشی است که مبتنی بر رویکرد کیفی و با به‌کارگیری فنون مختلف به تحلیل نظام‌مند متون حاصل از مصاحبه‌ها، یادداشتهای روزانه، یادداشت‌های مشاهدات و یا اسناد می‌پردازد. در تحلیل محتوا، متن به شیوه‌ای قاعده‌مند و گام به گام به واحدهای تحلیلی تقسیم می‌شود و با دنبال کردن سوال اصلی یا همان مساله تحقیق، مقوله‌ها بر اساس جنبه‌های نظری، شناسایی می‌شوند (حریری، 1385). به طور کلی تحلیل محتوا، مرحله‌ای از فرایند اطلاعاتی است که به وسیله آن محتوای ارتباطات با استفاده از به‌کارگیری مجموعه‌ای از قوانین طبقه‌بندی شده و نظامدار، تغییر و تبدیل می‌یابد و به صورت داده‌های خلاصه شده و قابل مقایسه درمی‌آید. این فن در حستجوی دریافت جنبه‌های ادراکی و احساسی پیام‌ها و یا ادراکات ضمنی قابل استخراج از بیانات است. در همه تعاريف ارائه شده از تحليل محتوا، بر چند ويژگي تاكيد مي شود (محمدي مهر، 1387):
•    ويژگي هاي روش شناختي كه شامل عينيت، تكرار پذيري، كميت، اعتبار و نظام‌مند بودن است.
•    توصيف متن و نيز استنباط که فرستنده پيام، گيرنده پيام و وضعيت اجتماعي را شامل مي شود.
•    متن يا موضوع مورد بررسي شامل محتواي آشكار و بارز، ارتباطات، رفتار نمادين، نمادهاي ارتباط و يا واقعيت اجتماعي  است. 
فرآیند تحلیل داده های کیفی در انجام پایان نامه کیفی، بطور خلاصه، به شرح زیر صورت می گیرد که به منظور آماده سازی داده های جمع آوری شده و شکل دادن به مصاحبه ها،  متن مصاحبه ها به متن نوشتاری تبدیل می شوند. سپس برای اینکه بتوان داده ها را در مقوله ها دسته بندی نمود، واحد تحلیل مشخص می گردد. در انجام پایان نامه واحد تحلیل موضوع است و متن های پیاده شده بر اساس موضوعاتشان کدگذاری می شوند. سپس، بر اساس مبانی نظری و مدل مفهومی پیشنهادی  لیست اولیه ای از مقوله ها فراهم می گردد. پس از تعریف مقوله های اولیه، مصاحبه ها کدگذاری گردیده و در این مرحله کدگذاری ها مورد کنترل و پایایی سنجی قرار می گیرند، بدین ترتیب که دو نمونه از مصاحبه ها توسط کدگذار دیگری، کدگذاری می گردد. با توجه به تأیید پایایی کدگذاری ها، مصاحبه ها بشکل کامل کدگذاری می شوند. البته محقق در طول کدگذاری ها انجام کدگذاری ها را بطور دائم ارزیابی می نماید و بعضاً اصلاحاتی در مورد مقولات، مفاهیم و جایابی کدها در هرکدام از مفاهیم و مقولات صورت می گیرد. در مرحله پایانی، مقولات و شاخص های آنها مورد شناسایی قرار گرفته و طبقه بندی مفاهیم و روابط بین آنها مورد بررسی قرار می گیرد. این مرحله از حساسیت بالایی در فرایند تحلیل محتوای کیفی برخوردارست و موفقیت در این مرحله تا حد زیادی به توانایی استدلالی محقق بستگی دارد. این تجزیه و تحلیل ها مبنای نظری برای اصلاح مدل تحقیق فراهم می آورند. 
مبنای تجزیه و تحلیل محتوای متون در اینجا روشی است که در متون روش شناسی تحلیل محتوای کیفی با نام تجزیه و تحلیل مقایسه ای  مداوم شناخته می شود که عبارت است از مقایسه دائمی واقعه به واقعه، واقعه به کدها، کدها به کدها، کدها به مقوله ها و مقوله ها به مقوله ها. این فرایند مقایسه ای تا شناسایی مقولات موجود در متن ادامه می یابد. تحلیل های مقایسه ای یکی از مکانیزم های اصلی تجزیه و تحلیل در روش تحقیق بر اساس گراندد تئوری نیز می باشند. زیرا تحقیق مبتنی بر گراندد تئوری خود نوعی از تحلیل محتوا است. با این وجود  بسیاری از تحلیل های مقایسه ای جزء روش  گراندد تئوری به حساب نمی آیند. مانند مقایسه داده ها برای ایجاد طبقه بندی. برای تجزیه و تحلیل مقایسه ای مداوم از مکانیزم کدگذاری استفاده شده است. این روش تجزیه و تحلیل که عموماً دارای سه مرحله اصلی کدگذاری باز، محوری و انتخابی است، در بسیاری از تحقیقات کیفی، از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است(Gallant, et.al, 2007 ؛ Ayon, 2008).
کدگذاری باز، فرایند کدگذاری متن و شناسایی مطالب کلیدی است. کدگذاری محوری فرایند تبدیل کدهای باز به مفاهیم، و کدگذاری انتخابی فرایند ساخت مقوله ها از مفاهیم می باشد. اصولاً روش اصلی برای تجزیه و تحلیل در تحلیل محتوای کیفی-استقرایی، کدگذاری سه مرحله ای جهت ساختن مقولات می باشد(Kyngas & Vanhanen, 1999). 
فرایند تحلیل محتوای کیفی- استقرایی از ابتدای جمع آوری داده های کیفی شروع می شود. این درگیری ابتدایی در تحلیل به محقق کمک می کند که در تکوین مفاهیم، انعطاف پذیر باشد. همچنین به محقق کمک می کند که در جمع آوری داده های بعدی به سمتی برود که برای سوالات انجام پایان نامه کیفی مفیدتر هستند.

در صورت داشتن هرگونه سوال و یا نیاز به مشاوره در زمینه تحلیل داده ها در انجام پایان نامه کیفی با ما در ارتباط باشید.

پایان